Raak! Explosive Clearance Group Wijchen doet zeer bijzondere vondst van oude eendekker op Vliegveld Eelde.

Terwijl ECG eergisteren aan u haar nieuwe Projectleider en adviseur Vliegtuigbergingen introduceerde, rinkelde de telefoon. Al snel volgden foto`s via de Whatsapp en er bleken vliegtuigresten gevonden te zijn door het ECG-team van Wesley van Rijsbergen en Steven Jonkers met verder onder meer Martijn de Keijzer. Ze handelden kordaat en schakelden meteen de Bergingsofficier KLu majoor Bart Aalberts in en ook onze nieuwe collega Coen Cornelissen, de adviseur Vliegtuigbergingen werd gevraagd om naar de projectlocatie te komen.

Het bleek dat de resten in de toplaag, niet dieper dan een meter onder het maaiveld, met nagenoeg één grote hap van de zestonner van ECG al op de kant was gelegd. De vliegtuigbrokken hadden in een dicht gewerkte bomkrater gelegen. Op vliegveld Eelde spoort ECG conventionele munitie (CE) in opdracht voor GroenLeven B.V. op, omdat laatstgenoemde op de te doorzoeken percelen een zonnepanelenpark gaat plaatsen.

De foto`s die geappt werden, lieten echter niet bepaald bekende vliegtuigstukken zien… Een kleine stermotor, stukken hout, rare buisjes en tenslotte een telefoontje van Steven Jonkers met de melding van “rare wielen met spaken.” “Wielen met spaken? Kleine motor? Waar hadden we dit eerder gehoord?” Een kort onderzoek in het archief leverde op dat de KLu Bergingsdienst in 1963, na het droogleggen van de polder, ook al van die ‘rare spaakwielen’ hadden gevonden. Toen bleek het om een Duitse Gotha G-IV bommenwerper uit de Eerste Wereldoorlog te gaan. Een voor in Nederland een unieke vondst! Meteen was de aandacht getrokken en dus reisden we deze ochtend al heel vroeg af naar Eelde. Dit zou voor in Nederland pas de tweede keer zijn dat een dergelijke vondst zou worden gedaan!

Op de kant van de locatie die benaderd was, lag een berg schroot in de vorm van pijpjes en vreemde stukken metaal. En inderdaad: daar lag een spaakwiel, met een lange as, lijkend op een fietswiel! Een blik op de motor leerde al snel dat het een kleine 5 cilinder stermotor was en dus waarschijnlijk een heel oud, maar civiel vliegtuig. Nogmaals werd de voormalig bomkrater geopend en nauwkeuriger onderzocht, hetgeen onder andere een carburateur in nieuwstaat opleverde. Alles lag bij elkaar en het betrof duidelijk een oud dumpgat.

Samen met de Bergingsofficier zijn we op zoek gegaan naar overige bewijzen en doken nogmaals in de archieven. Het leverde al snel op dat het per definitie geen militair vliegtuig was. Vliegveld Eelde was pas in 1931 in gebruik genomen dus een dubbeldekker uit de Eerste Wereldoorlog was het waarschijnlijk ook al niet meer. Onderwijl onderzochten we de diverse wrakstukken wat beteren al snel kon de adviseur Vliegtuigbergingen het messing motorplaatje vinden op de stermotor. En al die gegevens brachten ons tot de volgende reconstructie;

Hoogstwaarschijnlijk zijn de resten een vliegtuig van het type Pander. Op 09 juni 1931 namelijk, verongelukte de destijds uitermate populaire Haijo Hindriks op vliegveld Eelde. De piloot werd zwaar gewond uit de wrakstukken gehaald en onmiddellijk naar het ziekenhuis in Groningen gebracht, waar hij kort daarop overleed aan zijn verwondingen. Zijn vliegtuig, een Pander EC 60 met de rompcode PH-AEV, werd voor nader onderzoek opgeslagen in een hangar. Jaren later, op 10 mei 1940, tijdens de inval, werd de bewuste hangar door terugtrekkende Nederlanders vernietigd en de toch al zwaar toegetakelde brokstukken, raakten nóg meer beschadigd. Uiteindelijk werden de wrakdelen gestort in een bomkrater, waarna het geheel werd opgevuld met zand. En zo stuitte ECG bij toeval op deze bijzondere vondst!

Na overleg met de Bergingsdienst KLu, in hoofde van majoor Aalbers, die het gehele proces met grote tevredenheid heeft gevolgd, is besloten om de wrakdelen veilig te stellen door ECG en samen in overleg met GroenLeven B.V. voor in de nabije toekomst te gaan kijken voor een juiste, waardige museaal einddoel. Zodat uiteindelijk iedereen kan en mag genieten van dit prachtige juweeltje van een stermotor, als ook van de diverse andere gevonden voorwerpen. Wordt vervolgd!

Duizenden bommen en granaten werden er in de Tweede Wereldoorlog afgeworpen en afgeschoten boven Nederland. Een deel daarvan ontplofte niet. Zo’n scherpe granaat wil je niet opscheppen als je een vaargeul uitbaggert.

Dus dobbert er sinds half september een scheepje voor de kust van Uitdam om mogelijke nog niet ontplofte explosieven op te sporen. Ten noorden en ten zuiden van het dorp worden straks twee vaargeulen gebaggerd richting loswallen. Die zijn bedoeld voor de versterking van de Markermeerdijken die volgend jaar van start gaat. De loswallen komen bezuiden de camping en bij Kaap Uitdam. Maar eerst is er dus een ’bomcheck’ om te zorgen dat de kust veilig is voor de baggeraars. Dat gebeurt niet op goed geluk, zegt omgevingsmanager Bas van den Heuvel van de Alliantie Markermeerdijken. ,,Er is eerst historisch onderzoek gedaan naar Ongesprongen Conventionele Explosieven, zoals dat officieel heet. Zeven tot vijftien procent van die explosieven zijn niet afgegaan, dus kunnen ze gevaar opleveren bij bouwwerkzaamheden.’’

Bij het onderzoek in archieven en op kaarten zijn drie hot spots gevonden. Ver voor de kust van Hoorn is een vliegtuig neergestort, maar dat levert volgens Van den Heuvel geen gevaar op tijdens de dijkversterking. Daar is voor de bouwwerkzaamheden geen bommenonderzoek nodig. Bij Durgerdam is ook een vliegtuig neergestort waar mogelijk nog bommen of munitie in zitten. Dat vliegtuigwrak wordt volgend jaar onderzocht. Bij Uitdam gaat het nu om onderzoeksgebieden die in het schootsveld van fort Pampus lagen. Daar is in de oorlog geschut afgevuurd, voornamelijk om te oefenen. Maar bij het baggeren van vaargeulen in dat gebied wordt ieder risico uitgesloten. De vaargeul wordt 3,5 meter diep terwijl het er langs de kust nu een meter diep is.

De Explosives Clearance Group is door de Alliantie ingehuurd om met een boot met multisensor de bodem af te speuren. Ongeveer driekwart van het te onderzoeken gebied is volgens Van den Heuvel inmiddels gescanned. Als de data zijn verwerkt, is pas duidelijk of er mogelijk explosieven liggen. ,,Ze zien met de apparatuur van een conservenblikje tot een granaat, maar er kan ook een scheepsanker liggen waar de multisensor op reageert’’, zegt Van den Heuvel.

Als er bij de data-analyse een vermoeden is van een metalen voorwerp dat mogelijk een explosief kan zijn, gaan duikers dat onderzoeken. Speciaal opgeleide duikers, want het is een risicovol klusje. ,,Met spuitlansen en stofzuigers maken ze het metalen object vrij. Door alles wat dan opdwarrelt zie je onder water geen hand meer voor ogen, dus moeten ze op de tast het object onderzoeken.’’ Is er sprake van een explosief dan wordt de Explosieven Opruimingsdienst Defensie ingeschakeld om de boel onschadelijk te maken.

Bron: Noord-Hollands Dagblad, 10 oktober 2018